ELEKTRİK İÇ TESİSAT PROJESİ

Günlük hayatımızda, evde, iş ortamında, sanayide ve teknolojinin her alanında kullanımı vazgeçilmez olan elektriğin güvenli bir şekilde iletimi şarttır. Bu iletimin güvenli olabilmesi için, en uygun tesisat projesini sunarak canlıların kazalara karşı güvenliği, tesisatın, makinelerin çeşitli nedenlerden dolayı zarar görmeleri ve yangına sebebiyet veren durumlar engellenmiş olur.

Elektrik tesisatını tanımlamak gerekirse, elektrik enerjinin kullanılan yere göre (konut,fabrika,atölye vs.) ve tesisatta kullanılacak alıcıların (buzdolabı, ütü vs.) özellikleri doğrultusunda değişik anahtarlar, iletkenler, prizler, sigortalar ve başka elektrik altyapı malzemeleri kullanılarak hazırlanan tesisatlardır.

Bu tesisat projelerinin çizimi ve uygulanması için gerekli bazı standartlar mevcuttur. Elektrik ve elektronik iç tesisat projeleri, yürürlükte bulunan kanun, yönetmelik ve EMO proje standartlarına uygun olarak hazırlanmalıdır. Dolayısıyla bu tesisatlar yönetmeliklere bağlı olduğundan ancak onay alınarak kullanmak mümkündür. Bu standartlar için EMO iç tesisat yönetmeliğine bakabilirsiniz.

Tesisat ile ilgili bazı kavramlar:

Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar, bitkiler ve eşyalar için bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir.

Elektrik Zayıf akım Tesisleri: Normal durumlarda, insanlar ve eşyalar için tehlikeli olan akımların meydana gelemediği tesislerdir.

Dağıtım Şebekesi : Akım kaynağından tüketici tesisine kadar olan hava hatları ve kabloların tümüdür.

Tüketici Tesisi : Yapı bağlantı kutusunda sonraki yada bunun gerekli olmadığı yerlerde tüketim araçlarında önceki son dağıtım tablosunu çıkış uçlarından sonraki elektrik işletme araçlarının tümüdür.

Yapı Bağlantı Hattı (Besleme Hattı, İrtibat Hattı, Rakordman Hattı): Dağıtım şebekesi ile yapı giriş hattı arasındaki bağlantı hattıdır.

Yapı Giriş Hatları: Hava hatlarında, yapıya bağlı bir konsol yada dam direğine konan hava hattı izolatörler ile yapı bağlantı kutusu arasına çekilen hatlardır. Yeraltı kablo şebekelerinde, bağlantı hattının yapıya girdiği nokta ile bağlantı kutusu arasındaki bağlantı kablosudur.

Ana Kolon hattı : İşletmeye ait besleme noktasından (ana buat) tüketicinin ilk dağıtım noktasına (ana tablo, sayaç) kadar olan besleme hattıdır.

Linye Hattı : Dağıtım Kablosundan son aydınlatma aygıtı (armatürü) yada prizin bağlandığı kutuya (buat) kadar olan hatlardır.

Sorti Hattı: Linye hattı ile aydınlatma aygıtı yada priz arasındaki bağlantı hattıdır.

Buat: elektrik ya da telefon tellerinin toplanıp bağlandığı kutu.

Bu örnek (konut) proje de 2 aydınlatma, 2 lamba, 3 özel linye olmak üzere dağıtım panosundan toplam 7 linye çıkmaktadır. Özel linyeler çamaşır makinası, fırın ve buzdolabıdır.

Armatürler ise kullanlan yere göre farklı tiplerde ve kodlarda kullanılır. Yatak odalarında, mutfakta ve oturma odasında daha çok j tipi denilen yapısında yuvarlak kordon, duy ve rozansı bulunan tavan armatürlerini, Salon da p tipi denilen florasan armatür, Antre ve holde de yine j tipi armatür kullanılmış. Banyo da C tipi denilen cam globlu ve balkonda ise B tipi yine cam globlu armatür kullanılmıştır.

Yükleme Cetveli

Proje çizildikten sonra proje dahilinde bir yükleme cetveli oluşturulur. Bu yükleme cetveli, tamamlanmış bir projenin uygulamaya geçirilmesi sırasında, proje okuma konusunda yeterli donanıma sahip olmayan kişilerin projeyi okumalarına yardımcı olan bir çizelgedir. Kısacası projede kullanılan eleman ve yüklerin tüm detaylarını veren bir tablodur.

Şekilde ki örnek yükleme cetvelinde de görüldüğü gibi projede kullanılmış olan tüm sigortaların, prizlerin ve diğer ekipmanların hangi linyelerden besleneceğinden, bu bağlantılar esnasında kullanılacak iletkenlerin kesitlerine kadar ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. Bu detaylar  kat bilgisi, o dairelerde bulunan linye numaraları, o linyelere ait priz  ve aydınlatma sayısı ile adı, bunların güçleri, sigorta akımları, linye kesiti gibi bilgileridir.

Bir linyeye en fazla 7 adet priz, 9 adet lamba bağlanır. Priz ve lamba linyeleri ayrı olmalıdır ve prizlerin anma akımları 16A, lamba içinse anma akım 10A dir. Bir fazlı priz için en az 300 watt, üç fazlı priz için en az 600 watt kabul edilir. Priz güçleri toplamı 2000 VA’yı geçmeyecektir. Diğer bir ayrıntı priz sortileri 2,5mm2 , Lamba sortileri ise 1,5 mm2 olmalıdır.

Yükleme cetvelindeki toplam güç fazlara eşit olarak veya birbirlerine yakın değerde dağıtılır. Elektrik dağıtım sistemlerinde fazlar arası yük dengeli dağıtılmaz ise dağıtım hatlarında ve trafolarda sorunlar yaşanır.

Gerilim Düşümü Hesabı

Elektrik iç tesisat proje içeriklerinden biri de gerilim düşümü hesabıdır. Gerilim düşümü hesabı, üç fazlı ve tek fazlı hatlar için ayrı ayrı formüllerle bulunmaktadır.

3 fazlı hatlar için : %E = 0,0124 x L x N / S

Tek fazlı hatlar için : %E = 0,074 x L x N / S

L = çekilecek kablonun uzunluğu

N(Ptb)= beslenecek yükün gücü

S= çekilecek kablonun kalınlığıdır.

Toplam gerilim düşümü kolon hattı için ve linye hattı için olan gerilim düşümünün toplamıdır. Gerilim düşümü hesabı için Sistemin toplam gücünün belirlenmesi gerekir. Bu güce Kurulu Güç denir ve yükleme cetvelinde ki toplam güçtür. Fakat sisteme bağlı olan bütün tüketiciler aynı anda çalışmazlar. Aynı anda çalışması muhtemel olan tüketicilerin sistemden çekeceği güce Talep Gücü denir. Talep edilen gücün kurulu güce oranı ise eş zamanlılık (talep) faktörünü verir. Yani eş zamanlılık faktörü gücün yüzde kaçının aynı anda sistemden çekilebileceğini gösterir. Dolayısıyla bu hesaplamalar eş zamanlılık faktörü göz önüne alınarak yapılır. Hesaplar yapılırken de talep gücü dikkate alınır. Böylece kullanılmayan enerji için masraf yapılmamış ve gereksiz büyüklükte malzeme kullanılmamış olur. Eğer kurulu güç dikkate alınsaydı, kullanacağımız iletkenlerin çapları ve malzemelerin kapasiteleri artacak, benzer şekilde transformatörün boyutu büyüyecek, dolayısıyla maliyeti artacaktır.

Hesaplanan gerilim düşümü toplamı %1,5 değerinden küçük veya yakın ise seçilen kablo kesitinin uygun olduğunu söyleyebiliriz. Değilse kesit değerini buna göre büyültüp küçülterek bu değere yakın bir değer elde edilebilir.

Bu sonuçlar ile de proje için gerekli olan sigorta akımının değeri hesaplanır.